دانش نامه امیرالمومنین علیه السلام

دانش نامه امیرالمومنین علیه السلام

بر پایه قران و حدیث (عربی-فارسی)

14 جلدی

معرفى اجمالى‏

« دانشنامه اميرالمؤمنين( ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ»، به همت محمد محمدى رى‏شهرى با همكارى محمدكاظم طباطبايى و محمود طباطبايى‏نژاد و گروهى از محققين، به زبان عربى- فارسى با ترجمه عبدالهادى مسعودى تأليف شده است.

ساختار

كتاب با يك پيشگفتار، خلاصه‏اى از سخنان مقام معظم رهبرى در باره كتاب، درآمد و نگاهى به كتاب آغاز شده است. مطالب كتاب در ضمن شانزده بخش و هر بخش مشتمل بر فصولى تدوين شده است. هر فصل، خود، مشتمل بر عناوين متعددى است كه به‏صورت عدد اعشارى مشخص شده است. كل مباحث كتاب نيز در ضمن ۶۶۸۶ شماره ذكر شده است. شيوه ارائه مباحث بدين‏گونه است كه در يك صفحه متن عربى و در صفحه ديگر ترجمه آن ارائه شده است.

گزارش محتوا

موسوعة الإمام علي بن أبي‏طالب( ع) في الكتاب و السنة و التاريخ، در سال ۱۳۷۹ ش، براى بهره‏گيرى انديشه‏وران عرب‏زبان و پژوهشگران عربى‏دان حوزه و دانشگاه به زيور طبع آراسته گرديد و در مدت‏زمانى كوتاه توجه خردورزان حوزه دين را به خود جلب نمود و مرجع تدوين دانشنامه امام على( ع) قرار گرفت. همچنين جايزه دوره انتخاب« كتاب سال ولايت» و برخى جوايز و نشان‏هاى علمى- فرهنگى ديگر به آن تعلق گرفت. پس از آن، گروه ترجمه پژوهشكده حوزه و دانشگاه تصميم به ترجمه اين اثر گرفت تا در كمترين زمان ممكن، راه را براى بهره‏گيرى فارسى‏زبانان، اين طلايه‏داران فرهنگ ناب تشيع، از اين اثر بگشايد. نتيجه اين تصميم، انتشار نسخه فارسى اين كتاب با نام دانشنامه اميرالمؤمنين بر پايه قرآن، حديث و تاريخ در سال ۱۳۸۲ ش، بود كه عنوان« ترجمه برگزيده» را در ششمين دوره انتخاب« كتاب سال ولايت» از آن خود كرد( پيشگفتار، ص ۷- ۸).

ذكر چند نكته در باره كتاب حاضر ضرورى است:

۱. اين كتاب كه از تلفيق دو كتاب موسوعة الإمام علي( ع) و دانشنامه اميرالمؤمنين( ع)، متناسب با نياز فارسى‏زبانان آماده‏سازى شده است، در واقع ويرايش جديدى از هر دو نسخه عربى و فارسى كتاب را در خود دارد. از مزيت‏هاى اين اثر، مقابله مجدد متن عربى با منابع، اعراب‏گذارى كامل متن عربى، بازنگرى ترجمه و بازبينى ويرايش متن فارسى است. به‏علاوه متن عربى و فارسى در كنار هم عرضه شده است و اين، امكان مطالعه هم‏زمان هر دو متن را براى استفاده‏كنندگان فراهم مى‏سازد.

۲. از آنجا كه بنا بوده در سال‏هايى كه به نام مولا على( ع) مزين بوده، متن عربى و ترجمه آن هر دو به سرانجام برسد، از مترجمان متعدد، يارى گرفته شده، كه اين كار با همه سودمندى‏اش در بهره‏گيرى از زمان، تنوع سبك را تا اندازه‏اى بر متن فارسى تحميل كرده است؛ البته تلاش شده تا با بهره‏گيرى از كنترل واحد در ويراستارى از آن كاسته شود.

۳. براى اطمينان بيشتر، ترجمه‏ها توسط افراد ديگرى، غير از مترجمان، با متن اصلى مقابله شده است، تا در صورتى كه كاستى‏اى هست و يا اشتباهى براى مترجم رخ داده، رفع شود. در پايان كار نيز متن آماده‏شده به مؤلف محترم جناب آقاى رى‏شهرى نيز عرضه شده و اصلاحات و تذكرات ايشان در ترجمه مدّ نظر قرار گرفته است.

۴. پاره‏اى مترجمان در ترجمه آيات قرآنى از ترجمه دكتر محمدمهدى فولادوند و در ترجمه« نهج البلاغة» از ترجمه دكتر سيد جعفر شهيدى استفاده كرده‏اند.

۵. از آنجا كه مقالات و توضيحات مندرج در آغاز و انجام بخش‏ها و فصل‏ها، غالباً به فارسى نوشته شده بودند، مترجمان تنها به بازبينى كلى و در پاره‏اى موارد به هماهنگ‏سازى آنها بسنده كردند.

۶. در جلد نهم متن عربى، اشعارى از شاعران معروف عرب در وصف اميرمؤمنان آمده است كه در برگردان فارسى، تنها شعر شاعران قرون نخست هجرى( تا اواسط قرن چهارم) ترجمه شد و اشعارى از شاعران فارسى‏زبان، جايگزين ترجمه ساير اشعار گرديد( پيشگفتار، ص ۸- ۱۰).

از آنجا كه اطلاع از محتواى هر جلد از كتاب با مراجعه به فهرست، امكان‏پذير است در اين مجال به ذكر برخى ويژگى‏هاى كتاب بسنده مى‏كنيم:

۱. در نگارش و تدوين اين دانشنامه ضمن دورى‏گزينى از تكرار و ارجاع به متون همگون، تلاش شده است در عين جامعيت، از افزون‏نگارى اجتناب و بلكه گزيده‏نگارى شود تا كتاب هم خلاصه باشد و هم جامع.

۲. بهره‏بردارى بسيار گسترده از منابع تاريخى و حديثى فريقين در تبيين شخصيت امام على( ع) در زمينه هاى مختلف.

۳. استفاده از منابع معتبر حديثى و تاريخى.

۴. پژوهشگران سيره علوى در اين دانشنامه با نزديك به هفت هزار متن و نص تاريخى و حديثى در باره على( ع) آشنا خواهند شد. در فصل‏ها و بخش‏ها كوشيده شده است به‏تناسب، تحليل‏ها و نظريه‏هايى طرح گردد و با ارزيابى متون، نكات مهمى در زمينه‏هاى تاريخ و حديث عرضه شود.

۵. در گزينش عناوين و عرضه متون در ذيل عناوين، به واقعيت‏ها و نيازهاى امروز توجه شده است.

۶. مطالب و موضوعات به‏گونه‏اى آورده شده است كه همچون يك نمودار درختى، پژوهشگر با نگاهى گذرا به آن، در جريان كلى مسائل كتاب قرار گيرد و با تأمّلى اجمالى مطلوب خود را در آن دريابد.

۷. براى اينكه پژوهشگر در مراجعه به اين دانشنامه و در دستيابى به مقصود براى مسائلى جزئى نياز به منابع ديگر نداشته باشد و در رسيدن به مطلوب، مسيرى سهل را بپيمايد، در مورد اشخاص، مكان‏ها و نكات مبهم متون، در پانوشت توضيحاتى آمده است و نيز الفاظ دشوارياب متون، شرح شده‏اند و مكان‏هاى تاريخى با نقشه‏هايى گويا كه به‏وسيله متخصصان طراحى شده است، به دقت شناسايى شده‏اند.

۸. در نقل متون تاريخى و حديثى، اگر متون مورد استناد، از پيامبر خدا و اهل‏بيت( ع) نقل شده باشند، نام آن بزرگواران ياد مى‏شود. در يادكرد پيامبر خدا با جمله« صلى الله عليه و آله» و در يادكرد اهل‏بيت و پيامبران الهى و فرشتگان، با جمله« عليه السلام» از آنها تجليل شده است، هرچند در منبع چنين تجليلى نباشد و اگر متون از غير پيامبر( ص) و اهل‏بيت( ع) نقل شده باشند، در آغاز و يا فرجام، فقط به ارائه منبع نقل، بسنده مى‏شود.

۹. در نگارش دانشنامه، سعى شده است تا ادب علمى- پژوهشى در نهايت دقت رعايت شود. كسى كه تاريخ اسلام را به‏ژرفى نگريسته باشد و آثار مكتوب عالمان نحله‏هاى گوناگون حوزه فرهنگ اسلامى را ديده باشد، مى‏داند كه در ميراث مكتوب آنان تا چه حدى در باره تشيع و قله افراشته آن ستم روا شده است و بالطبع بر پيشواى مجاهدان و مخلصان( على( ع)) نيز چه با كتمان حقايق و چه با وارونه‏سازى تاريخ جفا شده است. اما در نگارش اين مجموعه، در تحليل‏ها، اظهار نظرها، تبيين‏ها و مدخل‏ها، هرگز قلم به ناراستى‏ها و درشت‏گويى‏ها و دشنام‏ها آلوده نشده است( درآمد، ص ۴۱- ۴۵).

وضعيت كتاب‏

جلد چهاردهم اين دانشنامه، به« فهرست‏ها و نمايه‏ها» اختصاص دارد كه بر اساس متن فارسى تنظيم شده‏اند: فهرست آيات؛ نمايه‏هاى موضوعى؛ فهرست اعلام؛ فهرست اديان، فرقه‏ها و مذاهب؛ فهرست جمعيت‏ها و قبيله‏ها؛ فهرست مكان‏ها؛ فهرست زمان‏ها؛ فهرست غريب الحديث؛ فهرست اشعار و فهرست منابع و مآخذ.