حکمت نامه امام حسین علیه السلام

امام حسين عليه السلام يكى از امامانى است كه به دليل شرايط سياسى دوران امامتش ، همانند برادر بزرگوارش امام حسن عليه السلام ، ميراث علمى ايشان ، فراوان نيست تا آن جا كه علاّمه سيّد محمّد حسين طباطبايى رحمه الله ، منكر نقل حديث فقهى از ايشان شده است . [۵] هر چند اين سخن ، قدرى مبالغه آميز مى نمايد ؛ ليكن پژوهش هاى ما نيز تا حدّ بسيارى ، آن را تأييد مى كند .

دوران حكومت معاويه و فرزندش يزيد، سخت ترين دوران براى خاندان رسالت بود . امامت سيّد الشهدا ، امام حسين عليه السلام ، حدود ده سال (از صفر سال ۵۱ تا محرّم سال ۶۱ هجرى) طول كشيد و بيش از نُه سالِ آن در زمان حكومت معاويه بود .

معاويه ، براى از بين بردن زمينه هاى سياسى ـ اجتماعى محبوبيت خاندان رسالت ـ كه به طور طبيعى در جامعه اسلامى در حال گسترش بود ـ ، نهايتِ تضييقات را در مورد ارتباط مردم با دو يادگار پيامبر خدا (امام حسن و امام حسين عليهماالسلام) به اجرا گذاشت . وى علاوه بر دستور العمل هايى كه مبنى بر تعقيب ، شكنجه و قتل و آزار پيروان اهل بيت عليهم السلام صادر كرد ، آنان را از حقوق شهروندى نيز محروم نمود و حتّى سهم آنان را از بيت المال ، قطع كرد . [۶] اين اقدام خطرناك ، افزون بر ضربه اى كه از نظر سياسى بر حكومت اصيل اسلامى وارد ساخت ، ضربه مُهلكى بود بر حوزه معارف حقيقى اسلام ناب .

از سوى ديگر ، سياست ممنوعيت عمومى كتابت و تدوين حديث و به دنبال آن ، راه يابى اسرائيليات و داستان هاى عجيب و غريب توسّط قصّه گويان و اَحبارِ تازه مسلمان به صحنه فرهنگى جامعه اسلامى ، [۷] زمينه مهجور ماندن علماى راستين و در رأس آنان ، اهل بيت پيامبر خدا را به شدّت افزايش داد .

سياستِ دين زدايى معاويه تا بدان جا پيش رفت كه درصدد حذف نام پيامبر صلى الله عليه و آله برآمد ؛ زيرا از شنيدن مكرّر نام ايشان در اذان ، احساس ناراحتى مى كرد! از اين رو ، با ترويج رواياتى مجعول در تشريع اذان ، كوشيد تا زمينه را براى جايگزين ساختن چيزى ديگر به جاى اذان ، فراهم كند ؛ امّا با موضع گيرى هاى اهل بيت عليهم السلام موفّق نشد . [۸]

بديهى است در چنين فضاى سياسى اى ، كمتر كسى حاضر مى شود براى شنيدن حديث و يا نقل آن از امام حسين عليه السلام و يا برادر بزرگوارش ، زندگى خود را به خطر بيندازد .

البته اين ، به معناى بسته بودن راه بهره گيرى از درياى علم و حكمت از امام عليه السلام نيست . بى ترديد ، نزديكان و ياران خاصّ ايشان و بويژه امامِ پس از او (فرزندش امام زين العابدين عليه السلام ) احاديث فراوانى از و شنيده بودند كه بخشى از آنها هم اكنون به ما رسيده است ؛ امّا بر اساس حديث منقول از امام رضا عليه السلام ، عامّه مردم (غير شيعه) ، جز در يك مورد، مسئله اى از ايشان و برادرش اخذ نكردند :

ما رأيتُ الناسَ أَخَذوا عَن الحَسَنِ والحُسين عليهماالسلام إلاّ الصّلاةَ بعدَ العَصر وبَعدَ الغَدِاة في طَواف الفَريضَة . [۹]

نديدم كه مردم (اهل سنّت) ، از حسن و حسين عليهماالسلام جز حكم به جواز نماز خواندن بعد از نماز عصر و نماز صبح در [نماز] طوافِ واجب ، چيزى اخذ كرده باشند.

حكمت نامه امام حسين

حكمت نامه امام حسين عليه السلام ، كوششى است نو در جهت جمع آورى سخنان حكيمانه اين امام بزرگوار ، از منابع حديثى شيعه و اهل سنّت ، و ارائه آن با نظمى نوين و سهل الوصول ، در ده فصل .

اين مجموعه ، افزون بر حكمت هايى كه از خودِ آن امام روايت شده ، بخشى

از احاديثى را كه ايشان مستقيما يا با واسطه از پدر بزرگوارش امام على عليه السلام يا جدّ ارجمندش پيامبر خدا نقل كرده است نيز در بر مى گيرد .

گفتنى است كه اين كتاب ، بخشى از دانش نامه امام حسين عليه السلام است كه پيش از به فرجام رسيدن آن اثر گسترده ، آماده بهره بردارى گرديد و از آن جا كه كاربرد مستقل دارد ، جداگانه تقديم علاقه مندان مى گردد .

مطالب کتاب:

پيشگفتار

ميراث علمى امام حسين

سخت ترين دوران براى اهل بيت

حكمت نامه امام حسين

درآمد

حكمت ، در قرآن و حديث

اقسام حكمت

۱ . حكمت علمى ۲ . حكمت عملى ۳ . حكمت حقيقى

باب يكم : حكمت هاى عقلى و علمى

باب دوم : حكمت هاى اعتقادى

باب سوم : حكمت هاى عقيدتى و سياسى

باب چهارم : حكمت هاى عبادى

۵] سرگذشت شهيد جاويد ، رضا استادى : ص ۵۳۵ (بخش ضميمه : رساله علم / علاّمه طباطبايى) .

[۶] ر.ك : شرح نهج البلاغة : ج۱۱ ص۴۳، دانش نامه اميرالمؤمنين عليه السلام : ج ۱۱ ص ۳۴۳ ـ ص ۳۶۶ (فصل هفتم : تلاش دشمنان امام براى خاموش كردن نور او) .

[۷] ر.ك : الموضوعات ، ابن الجوزى : ج ۱ ص ۲۹ ، الوضع فى الحديث : ج ۱ ص ۲۷۳ ـ ۲۷۹ ، الموضوعات فى الآثار والأخبار : ص ۱۵۳ .

[۸] ر . ك : دانش نامه ميزان الحكمه : ج۲ ص۳۵۲ ـ ۳۵۴ (مَدخل «اذان») .

[۹] الكافى : ج ۴ ص ۴۲۴ ح ۵ . گفتنى است كه اهل سنّت ، عموما نماز خواندن پس از نماز عصر و بعد از نماز صبح را جايز نمى دانند ؛ امّا چون ديدند امام حسن و امام حسين عليهماالسلام پس از طواف واجب خود ، نماز آن را در اين اوقات خوانده اند ، خواندن نماز طواف فريضه را از حكم به عدم جواز ، استثنا كرده اند .