نهج الدعا -عربی

در اين باره ، كتاب هاى مفيد و ارزنده فراوانى تأليف شده است ولى با اين وصف براى پاسخگويى به نيازهاى روزافزون تشنگان معارف اسلام ناب ، به ويژه مراكز پژوهشى و پژوهشگران علوم اسلامى ، ميدان براى تلاش بيشتر و ارائه مجموعه هايى كاربردى تر باز است . 
«نهج الدعاء» گامى است متواضعانه در راه وصول به اين هدف بلند كه با نظمى نوين و سهل الوصول و تحليل هايى كارآمد در خدمت فرهيختگان و همه علاقمندان به پژوهش و آشنايى با معارف اسلامى قرار مى گيرد .

روش تهيه و تدوين كتاب

روش ما در بررسى و كاوش و مستندسازى مباحث در اين مجموعه ، متّكى به عناصر زير است : 
۱ . از ديدگاه ما ، احاديثى كه از خاندان پيامبر صلى الله عليه و آله روايت شده اند ، در واقع ، حديث پيامبر خدايند ، همان گونه كه امام رضا عليه السلام فرمود : «ما از طرف خدا و پيامبر او سخن مى گوييم» . و نيز امام صادق عليه السلام فرمود : «سخن من ، سخن پدرم است و سخن پدرم ، سخن جدّم است و سخن جدّم ، سخن حسين است و سخن حسين ، سخن حسن است و سخن حسن ، سخن امير مؤمنان و سخن امير مؤمنان ، سخن پيامبر خداست و سخن پيامبر خدا ، سخن خداوند متعال است» .  به همين دليل در اين كتاب ، از همه احاديثِ روايت شده از پيامبر صلى الله عليه و آله و خاندان او ، يكسان بهره گرفته شده است .

۲ . كوشيده ايم در حدّ توان ، همه روايات مربوط به هر موضوع را از منابع گوناگونِ شيعه و اهل سنّت ، به طور مستقيم ، استخراج و گردآورى كنيم و با بهره گيرى از نرم افزارهاى رايانه اى ، آنها را روى برگه هاى مخصوص تنظيم نماييم تا زمينه گزينش كامل ترين ، موثّق ترين و كهن ترينِ آنها فراهم آيد . در مورد استفاده از دعاها نيز جز در مواردى اندك ، تنها از ادعيه اى كه مستند به معصومان است ، بهره گرفته ايم . 
۳ . سعى كرده ايم تا از آوردن روايات تكرارى پرهيز نماييم ، جز در اين موارد : 
الف ـ آن جا كه نكته مهمّى در تفاوت واژه ها و اصطلاحات ، نهفته بوده است . 
ب ـ در مواردى كه متن حديث ، در متون شيعه و اهل سنّت ، تفاوت داشته است . 
ج ـ آن جا كه متن روايت ، بيش از يك سطر نبوده و مربوط به دو باب بوده است . 
۴ . در مواردى كه متن هاى رسيده از پيامبر خدا و امامان عليهم السلام ، متعدّد بوده اند ، حديث پيامبر صلى الله عليه و آله در متن ، و نشانى روايات ائمّه ديگر با ذكر عنوان و مأخذ ، در پانوشت مى آيد ، مگر آن كه روايت آنان ، نكته تازه اى داشته باشد كه آن نيز در متن آورده مى شود . 
۵ . در هر موضوع ، پس از ذكر آيات مربوط به آن ، روايات معصومان به ترتيب زمانى (از پيامبر خدا تا امام مهدى عليه السلام ) آورده مى شوند ، مگر آن كه روايتى در تفسير آياتِ مذكور باشد (كه در اين صورت ، پيش از روايات ديگر مى آيد) ، يا آن كه تناسب موضوعى روايات ، ترتيب ديگرى را ايجاب كند .

۶ . در آغاز هر روايت ، تنها نام پيامبر صلى الله عليه و آله يا امامى را آورده ايم كه حديث از او نقل شده است ، مگر آن كه راوى ، فعل آنان را نقل كرده ، يا سؤال و جوابى در ميان بوده و يا راوى ، سخنى را در متن حديث آورده باشد كه كلام پيامبر صلى الله عليه و آله يا آن امام نيست . 
۷ . به خاطر تعدّد نام ها و لقب هاى پيامبر صلى الله عليه و آله و امامان عليهم السلام ، نام واحدى را برگزيده ايم كه به صورت ثابت در اوّل روايت مى آيد و بر شخص مورد نظر ، دلالت مى كند . 
۸ . در پانوشت ها ، منابع احاديث ، به ترتيب معتبرترينِ آنها تنظيم شده است ؛ ليكن گاه به دليلى كه بر محقّقان پوشيده نيست (از جمله : پرهيز از تكرار ، اختلاف منابع يا راوى و يا شخصى كه از او روايت شده) ، اين ترتيب را پس از نخستين منبع ، مراعات نكرده ايم . 
۹ . هر گاه دسترسى به منابع اوّليه ممكن باشد ، حديث مستقيما از آنها نقل مى شود . آن گاه نشانىِ بحار الأنوار (در احاديث شيعه) و كنز العمّال (در احاديث اهل سنّت) به عنوان دو منبع اساسى و جامع حديث شيعه و اهل سنّت ، افزوده مى شود . 
۱۰ . پس از ذكر منابع ، گاه با نشانه «راجع» ، به منابع ديگر ارجاع داده مى شود؛ چرا كه متن ارجاعى ، با متن نقل شده تفاوت بسيار دارد؛ ولى در عين حال ، با متن اصلى و موضوع بحث ، مرتبط است . 
۱۱ . ارجاع به ابواب ديگر اين كتاب ، به خاطر تناسب و اشتراك محتوايى ميان احاديث آنهاست . 
۱۲ . هدف از «درآمد»هايى كه براى فصل هاى كتاب ، نوشته شده ياتوضيحات و استنتاج هايى كه در پى احاديث آمده است ، ارائه چشم انداز كلّى روايات آن بخش يا آن فصل است . گاه هم به توضيح و تبيين برخى از مفاهيم دشوار و پيچيده احاديث ، پرداخته شده است . 
۱۳ . مهم ترين نكته در اين شيوه ، كوشش در حدّ توان براى تأييد اطمينان آور صدور احاديث هر باب از معصوم است كه به كمك قرائن عقلى و نقلى براى اثبات محتواى احاديث ، صورت پذيرفته است . 
۱۴ . يكى از آداب مهمّ نقل حديث، چگونگى نسبت دادن آن به پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام است. كلينى رحمه الله از امام على عليه السلام روايت كرده است كه : 
إذا حَدَّثتُم بِحَديثٍ فَأَسنِدوهُ إلَى الَّذي حَدَّثَكُم ؛ فَإِن كانَ حَقّا فَلَكُم وإن كانَ كَذِبا فَعَلَيهِ . 
هنگامى كه حديثى را نقل مى كنيد ، آن را به كسى كه آن را روايت نموده ، نسبت دهيد ، كه اگر درست باشد ، به سود شماست و اگر دروغ باشد ، به زيان راوى است . 
بنا بر اين ، براى رعايت احتياط ، توصيه اكيد داريم كه كسانى كه مى خواهند از اين كتاب يا ساير كتب روايى ، حديثى نقل كنند ، آن را مستقيما به پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلامنسبت ندهند ؛ بلكه حديث را از طريق منبعى كه آن را روايت كرده است ، به آنان منسوب نمايند . براى نمونه ، نگويند : «پيامبر صلى الله عليه و آله چنين فرمود» يا : «امام عليه السلام چنين فرمود» ؛ بلكه بگويند : «فلان كتاب، از پيامبر صلى الله عليه و آله چنين روايت كرده است» و يا بگويند : «از پيامبر صلى الله عليه و آله چنين روايت شده است» .

سپاس از همكاران

از همه فضلاى عزيز و بزرگوار پژوهشكده علوم حديث كه در تهيه ، تدوين ، ارزيابى ، تصحيح ، ويراستارى و نشر اين مجموعه نفيس همكارى داشته اند ، بويژه فاضل ارجمند جناب آقاى رسول اُفقى و فاضل گران قدر جناب آقاى احسان سرخه اى كه اين كتاب با مساعدت آنان به ثمر رسيد ، صميمانه سپاسگزارم . 
همچنين از مترجم گران مايه جناب آقاى حميدرضا شيخى كه با ترجمه دقيق ، روان و شيواى خود زمينه بهره بردارى پارسى زبانان را از اين كتاب فراهم ساخت ، تشكر مى كنم . واز خداوند منان پاداشى در خور فضل خود براى همه آنان مسألت دارم . 
ربّنا! تقبّل منّا ؛ إنّك أنت العزيز الحكيم . 
محمّد محمّدى رى شهرى 
۲ / ۱ / ۱۳۸۵