التعلیقة الاستدلالیة علی تحریر الوسیله

کتاب «التعلیقة الاستدلالیة علی تحریر الوسیله»، مجموعه حاشیه‌ها و یادداشت‌های آیة الله مشکینی بر بخش‌هایی از کتاب «تحریر الوسلیة» امام خمینی است که تحت عناوین مشابه «تحریر الوسیله» نوشته شده است.

تاریخ نگارش و دیگر ویژگی‌های این حواشی مشخص نیست. روش مؤلف در این کتاب و البته در بیشتر کتاب‌هایش، نوشتار کوتاه و پرفایده است. تعلیقات، کوتاه و مفید است. همچنین متن کامل روایات را نمی‌‌آورد و بخش‌های مورد استدلال را ذکر می‌کند و گاهی نیز فقط به باب و اسم راوی اکتفا می‌کند.

از آن جا که ذوق فقهی و و اصولی ایشان به امام خمینی نزدیک است، در بیشتر تعلیقه‌ها، ادله فتوا را از کتاب، سنّت، عقل و اجماع می‌آورد و در مواردی که نظرش با مؤلف متن، مخالف است، در حاشیه با ذکر رأی خود، به دلیل این مخالفت نیز اشاره داد.

تعلیقات استدلالی آیة الله مشکینی بر «تحریر الوسیله»، شامل همه ابواب و مسائل کتاب نیست بلکه بعضی مسائل پانزده باب ذیل به حواشی ایشان مزیّن است:

الإجتهاد و التقلید؛ الطهارة؛ الصلاة؛ الصوم؛ الزکاة؛ المکاسب و المتاجر؛ الشفعة؛ الصلح؛ الجعالة؛ العاریة؛ الودیعة؛ الدین و القرض؛ الرهن؛ الحجر؛ الوکالة؛ الإقرار؛ الهبة؛ الوقف؛ الوصیة؛ الأیمان و النذر؛ الکفّارات؛ الصید و الذباحة؛ الأطعمة و الأشربة؛ النکاح؛ الطلاق؛ الخلع و المباراة؛ المواریث.

این مجموعه، به همت دبیرخانه کنگره همایش، به صورت متن کتاب و تعلیقات، تحقیق و منتشر شده است. در این تحقیق، همه روایات و اقوال فقهی، مصدریابی شده است. روایات، از کتاب «وسائل الشیعة» تحقیق مؤسسه آل البیت(ع) نشانی داده شده است و در مواردی که به اجماع یا شهرت اشاره دارد، به کتاب‌های «مفتاح الکرامة»، «مستندالشیعة»، «جواهر الکلام» و برخی کتب قدما، ارجاع داده شده است.

متن کتاب، ویرایش و تقویم نصّ شده است. همچنین کتاب، با شش فهرست آیات، احادیث، اعلام (اشخاص)، کتب اشاره شده در متن، و مصادر تحقیق، پایان یافته است.

یادآور می‌شود پس از ارتحال آیة الله مشکینی، چاپ اول «التعلیقة الاستدلالیة علی تحریر الوسیله» با تحقیق سید مرتضی سیدابراهیمی، از سوی سازمان چاپ و نشر دار الحدیث، در سال ۱۳۹۰ در چهار جلد منتشر شده است.